فیروزه خطیبی- عکسها از وفا خاتمی
بیست و ششمین “جشنواره سینمای ایران” به همت “آرشیو فیلم و تلویزیون دانشگاه لس آنجلس” وبا حمایت”بنیاد فرهنگ”، کارخود را با نمایش فیلم بهمن به کارگردانی مرتضی فرشباف و بازیگری فاطمه معتمد آریا درروزیکشنبه 22 می به پایان رساند.
“بهمن” یکی از سه فیلم آخرهفته پایانی جشنواره، درباره پرستار مجربی است که پیشنهاد شب کاری ده روزه و نگهداری از بانوی مسنی را قبول کرده اما این کار او را در آستانه فروپاشی خانواده اش قرار می دهد.
روز شنبه 21 می، فیلم برنده جایزه”احتمال باران اسیدی” نخستین ساخته بهتاش صناعی ها (محصول 1393) به نمایش درآمد. این فیلم که پیش از این ها موفق به دریافت جایزه سینمایی “نتیک”استرالیا، جایزه ویژه هیات داوران جشنواره کلمبو، جایزه فیلم منتخب تماشاگران جشنواره پراگ و جایزه ویژه “استعداد درخشان” جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران شده است با فیلمنامه ای از بهتاش صناعی ها و مریم مقدم و بازی شمس لنگرودی شاعر سرشناس، روایت ساده ای است ازتنهایی و به انزوا کشیده شدن مردسالخورده وهرگزازدواج نکرده ای که پس ازدرگذشت مادرش درشمال ایران زندگی می کند وبه رغم بازنشستگی، هنوزهم هر روز در دفترکارش در اداره دخانیات حاضر می شود تا روال عادی زندگی روزمره و عادت های کهنه را دنبال کند. درپایان نمایش این فیلم، جلسه پرسش و پاسخی هم با بهتاش صناعی ها در سالن بیلی وایلدر موزه “همر” برگزار شد و این کارگردان به سئوالات تماشاگران پاسخ داد.
حضورسینماگران ایرانی درجشنواره
آقای شانون کلی، کیوریتور جشنواره درباره حضور شاخص سینماگران درجشنواره امسال می گوید: “ما خوشحالیم که امسال هم توانستیم با کمک “بنیاد فرهنگ” وتلاش های علیرضا اردکانی، مدیراجرایی این بنیاد، شانس آن را داشته باشیم که علیرغم مشکلاتی که برای تهیه ویزا و زمان بندی سفرسینماگران به آمریکا وجود داشت، میزبان چند تن از مهم ترین و مطرح ترین هنرمندان سینمای ایران باشیم. امسال نه تنها آثار سینماگران نسل جوان ایران در کنار آثار کارگردان های قدیمی ترو با تجربه تر به نمایش درآمد، بلکه انتخاب فیلم ها به گونه ای بود که بتوانیم رابطه ای که میان داستان های این فیلم های ایرانی و قصه هایی که درجوامع و فرهنگ های غیرایرانی وجود دارد را هم به نمایش بگذاریم. اما بیش ازهرچیز این حضور شخصیت های زن قوی و قدرتمند درفیلم های امسال بوده است که این جشنواره را از همیشه جذاب تر و چشمگیرتر کرده است.”
فیلم”حاجی شا” و بازی درخشان رویا تیموریان
یکی از مورد توجه ترین فیلم های بخش پایانی جشنواره امسال، “حاجی شا”، فیلمی زنانه و درام با بازی رویا تیموریان، بازیگربرجسته تئاتر و سینمای ایران بود که روز جمعه بیستم ماه می درحضورخود این بازیگر و کارگردان فیلم، علی زمانی عصمتی به نمایش درآمد.
فیلم ماجرای زن میانسال و مردپوشی بنام “شایسته ” است که سرپرستی خانواده بزرگی متشکل از چند زن، ازجمله یک دخترعقب مانده ذهنی را برعهده دارد. او که دردوران پیش از انقلاب به شغل نوازندگی اشتغال داشته ، بعد از انقلاب، درهیبت یک مرد همچنان به این شغل ادامه داده است. اما پس از آشنایی با خواننده جوانی به نام غوغا و کمک به او برای رفع گرفتاری هایش با نگرشی تازه به زندگی، خود او نیزدچار دگردیسی و تحول می شود.
فیلم که در آن به نکات مهمی ازفرهنگ زن ستیزی، خشونت خانوادگی ومسئله آزارجنسی کودکان اشاره شده، با بازی چشمگیر رویا تیموریان که دربرخی ازصحنه ها با سر تراشیده و عریان (بدون حجاب )ظاهرمی شود، اثرعمیقی برروی تماشاگران گذاشت.
آقای زمانی عصمتی، کارگردان فیلم “حاجی شا” که بعدها درایران نام آن به “شیفتگی” تغییر یافت، دربخش پرسش و پاسخ درباره ایده داستان فیلم به تماشاگران گفت که شخصیت “شایسته” را از روی فردی واقعی که درزمان نوجوانی او در شهر یزد زندگی می کرده برداشته است: “در آن زمان ها هرچند جامعه خیلی سنتی تر از حالا بود اما به این فرد از لحاظ جنسیتی نگاه نمی شد ومردم چه درلباس زنانه و چه درلباس مردانه برای او احترام خاصی قائل بودند چرا که او با همه وجود سعی داشت از خانواده خودش نگهداری و مواظبت کند.”
خانم رویا تیموریان بازیگرنقش “حاجی شا” ضمن سپاس از دانشگاه لس آنجلس برای دعوت از او و بنیاد فرهنگ برای ایجاد امکانات سفر او و همکارانش به لس آنجلس به تماشاگران گفت که بازی او درفیلم بیش از هرچیزمدیون فیلمنامه خوب علی زمانی عصمتی است: “پیش تراز آن فیلم “اوریون” ساخته علی درباره از دست دادن بکارت یک دختر در یک جامعه بسته را تماشا کرده بودم. درآن جسارتی دیدم که برایم خیلی جذاب و شگفت انگیز بود. بعد از خواندن سناریوی “حاجی شا” فکر کردم با نوع جسارتی که کارگردان بخرج می دهد و عشقی که من به بازیگری دارم شاید اتفاق خوبی بتواند بیافتد. بزرگ ترین چالش برای ایفای نقش “شایسته” هم این بود که می بایست نقش یک مرد حامی خانوده را در نهایت زنانگی بازی کنم که کار بسیار سختی بود.”
گفتگو با پایه گذارایرانی جشنواره سینمای ایران
درادامه جشنواره امسال که با فیلم “دو”، نخستین فیلم داستانی بلند سهیلا گلستانی آغاز هیجان انگیزی داشت، در روز جمعه 13 ماه می، نسخه تازه ترمیم شده ای از فیلم “گاو” ساخته داریوش مهرجویی به نمایش درآمد و دربخش پرسش و پاسخ، پروفسور حمید نفیسی پایه گذار “جشنواره سینمای ایران دانشگاه لس آنجلس” به سئوالات تماشاگران در رابطه با این فیلم پاسخ داد.
آقای نفیسی استاد علوم ارتباطات دانشگاه نورث وسترن در ایالت ایلینوی، یکی از نظریه پردازان درزمینه سینما و تلویزیون ایران و خاورمیانه و نویسنده کتاب های تحقیقی ازجمله “تاریخ اجتماعی ایران”، درسال 1990 و هنگام دریافت دکترای خود در رشته فیلم و تلویزیون در دانشگاه لس آنجلس برای نخستین بار به فکربرپایی جشنواره ای برای نمایش فیلم های تازه سینمای ایران آن دوران افتاد. این کاربه زودی با کمک جفری گیلمور، کیوریتورآرشیو فیلم و تلویزیون این دانشگاه که امروزه با فستیوال فیلم “ترایبکا” در نیویورک همکاری داردعملی شد.
آقای نفیسی که خود تهیه کننده و کارگردان فیلم های آموزشی و تجربی بیشماری بوده، مقالات و کتاب های متعددی نیز درباره سینمای مهاجرت و تبعید، سینمای ایران و کشورهای جهان سوم نوشته است درباره سینمای ایران که به قول هوشنگ گلمکانی در کتاب “راز و رمز سی‌مرغ”، “چون تانکی در دل میدانِ پرتلفاتِ نبردهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تاریخ معاصر ایران پیش آمده است” می گوید: “هرچند پیش ازانقلاب فیلم های ایرانی،به ویژه فیلم های موج نوی سینماگران آن دوران چون بهرام بیضایی، پرویز کیمیاوی، ابراهیم گلستان و داریوش مهرجویی در جشنواره های بین المللی به نمایش درآمده بودند، اما فیلم های بعد از انقلاب کم ترشناخته شده بودند. برای مثال درسال 1986 تنها دو فیلم از آثاربعد ازانقلاب سینمای ایران درفستیوال های خارجی به نمایش درآمدند.”اما بنا برگفته پروفسور نفیسی این وضعیت به زودی تغییریافت و تا سال 1990 بیش از 230 فیلم از محصولات سینمای ایران در78 جشنواره بین المللی به نمایش درآمد و این فیلم ها جمعا 11 جایزه سینمایی دریافت کردند: ” در اروپا درشهر پاریس و در آمریکا در شهرهای شیکاگو و نیویورک چند فسیتوال جهانی بخشی از برنامه های خود را به اکران فیلم های ایرانی اختصاص دادند. اما درلس آنجلس که مرکزسکونت و تجمع بزرگ ترین جامعه مهاجرایرانی درخارج از ایران به شمار می رود، جشنواره سالیانه ای که اختصاص به نمایش فیلم های جدید سینمای ایران داشته باشد وجود نداشت.”
به زودی با تلاش های آقای نفیسی آرشیو فیلم و تلویزیون دانشگاه لس آنجلس، توانست به بیش از 50 فیلم داستانی بلند و فیلم کوتاه دسترسی پیدا کرده و 18 فیلم برگزیده از میان آن ها را برای نخستین بار در ماه مارچ 1990 در دانشگاه لس آنجلس به نمایش درآورد: “دو تن از مطرح ترین سینماگران هنری آن زمان، داریوش مهرجوئی و عباس کیارستمی که فعالیت های خود را اززمان پیش از انقلاب آغاز کرده و بعد از انقلاب هم به فیلمسازی مشغول بودند به عنوان مهمان ویژه به جشنواره دعوت شدند تا حضورا فیلم هایشان را معرفی کنند.”
آقای نفیسی درباره جشنواره ای که زمانی به رغم خصومت و دشمنی بین ایران و آمریکا، یکی از مکان های فهم و درک بینافرهنگی میان مردم دو کشور به شمار می رفت می گوید: “از همان ابتدای کار، فرصتی که جلسه پرسش و پاسخ پس از نمایش فیلم با سینماگران بوجود آورد توانست روشنگر بسیاری از جنبه های سیاسی وفلسفی فیلمسازی در درون جمهوری اسلامی باشد. علیرغم مخالف های گروه های سیاسی درتبعید، نخستین جشنواره سینمای ایران دانشگاه لس آنجلس با چنان موفقیتی روبرو شد که کلیه بلیت های اغلب فیلم های اکران شده درآن به فروش رسید و به درخواست تماشاگران برخی از فیلم ها نیز دوباره به نمایش درآمد.”
فیلم های دیگر جشنواره امسال
از دیگر فیلم های موردتوجه جشنواره امسال، درام خانوادگی ” دوران عاشقی”، ساخته علیرضا رئیسیان با بازی شهاب حسینی و لیلا حاتمی بود که داستان آن دریک بستراجتماعی روز اتفاق می افتد. هم چنین، فیلم “حراج” ساخته حسین شهابی با بازی فریبا خادمی درباره فشارهای جامعه ای که زنان را تحت شرایط سخت و غیر قابل تحملی قرار داده است. فیلم”مردی که اسب شد” اثر موج نویی ساخته امیرحسین ثقفی به شیوه فیلم های وسترن، تماما در نواحی شمال ایران فیلم برداری شده است. هم چنین اکران دو مستند “عروسک ها نمی دانند” ساخته نوا رضوانی درباره ازدواج اجباری دختران خردسال و مستند “نینجای ایرانی” به کارگردانی مرجان ریاحی درباره مشکلاتی که زنان ایرانی برای شرکت درورزش رزمی “نینجوتسو” با آن درگیرهستند نیز مورد توجه تماشاگران قرار گرفت.
موفقیت خوشحال کننده جشنواره برای دست اندرکاران
علیرضا اردکانی، مدیراجرایی بنیاد فرهنگ وهماهنگ کننده جشنواره سینمای ایران با بخش آرشیو فیلم و تلویزیون دانشگاه لس آنجلس در رابطه با علاقه و استقبال شدید تماشاگران و موفقیت چشمگیرجشنواره امسال می گوید: “درحقیقت این تماشاگران فیلم های ایرانی بودند که توانستند یک بار دیگر جشنواره امسال را تبدیل به یکی از موفق ترین جشنواره های سینمای ایران کنند. در طول سه هفته گذشته تقریبا تمام سانس های نمایش این فیلم ها” سولد آوت” شد و ما بی نهایت از این استقبال هرساله و پرشورتماشاگران خوشحالیم. آرشیو فیلم و تلویزیون یوسی ال ای و بنیاد فرهنگ معمولا در مدت زمانی نزدیک به یک سال برای به ثمر رساندن این جشنواره کار می کنند. کاری که به برنامه ریزی های زیادی ازجمله انتخاب فیلم ها و تدارک سفرسینماگران میهمان نیاز دارد و به همین خاطر هم به ثمر رسیدن این تلاش ها و موفقیت جشنواره برای همگی ما امری بی نهایت رضایت بخش است. بنظر من یکی از مهم ترین و ارزشمند ترین جنبه های این جشنواره همان فرصتی است که برای ملاقات با دست اندرکاران سینمای داخل کشور، حضور این هنرمندان در اکران فیلم ها و جلسات پرسش و پاسخ و تبادل افکار بین تماشاگرو سینماگران پیش می آید.”
